İnsanlarda bulaşıcı hastalıkların oluşması, infeksiyonun oluşumuyla başlar. İnfeksiyon sözcüğü, Latince infection sözcüğünden kök almaktadır. İnfection; bulaşıcı hastalığın, mikroorganizmalar aracılığı ile bir organizmaya geçmesi ve bulaşması olarak tanımlanmaktadır.
Table of Contents
İnfeksiyon olgusunun, Türkçemizdeki karşılığı “bulaşma” ya da “bulaş” tır. Bu nedenle, İnfeksiyon Hastalıkları, Bulaşıcı Hastalıklar olarakta adlandırılır.
Bulaşıcı hastalıklar ile ilgili olarak infeksiyon; bir mikroorganizmanın ya da mikroorganizma topluluğunun, bir organizmaya girerek, yerleşmesi ve çoğalması olgusudur. İnfeksiyon olgusu, mikroorganizmaların organizmaya girip, yerleşmesi ve çoğalması aşamasında tamamlanır. Organizmada oluşan her infeksiyon olgusundan sonra infeksiyon hastalığı gelişemeyebilir.
Gelişen infeksiyonların bulaşıcı hastalıklara ilerleyebilmesi; mikroorganizma sayısına, virülansına ve organizma direncine bağlıdır.
Oluşan infeksiyon olgusundan sonra, organizmada gelişebilecek olgu ve olaylar aşağıda belirtilmiştir:
İnfeksiyon zinciri, aşağıdaki infeksiyon halkaların sıralı olarak bir araya gelmeleri sonucu oluşur. İnfeksiyon halkaları ve infeksiyon zinciri tamamlandığında, İnfeksiyon Olgusu gelişmiş olur.
Bulaşıcı hastalıklar mikroorganizmalarla oluşmaktadır. Kimi mikroorganizmalar yalnızca bir bulaşıcı hastalığa neden olurken kimi mikroorganizmalar birden çok infeksiyona ve birden çok bulaşıcı hastalığa neden olabilmektedir. Örneğin; çocuk felci virüsü yalnız çocuk felci hastalığına neden olurken, stafilokoklar organizmada deriye yerleştiklerinde deri hastalıkları, ince bağırsaklara yerleştiklerinde besin zehirlenmeleri olgularını oluşturabilmektedirler.
Bulaşıcı hastalıklara neden olan mikroorganizmaya, “etken mikroorganizma” denilmektedir.
Bir bulaşıcı hastalığın diğer insanlara bulaşıp yayılabilmesi için o bulaşıcı hastalığın etken mikroorganizmasını, organizmasında üretip çoğaltan, taşıyan ve çevreye bulaştıran canlı bir bulaşıcı hastalık kaynağı gereklidir. Bulaşıcı hastalık kaynağı insan ve hayvanlardır.
Hastalık kaynağından çıkan mikroorganizmalar, çeşitli araç gereçlere, su ve besinlere bulaşarak diğer insanlara taşınırlar. İnsanlar arasında mikroorganizmaları taşıyıp bulaştıran aracı ve taşıyıcılar olarak; su ve besinler, kitap, para, tuvalet ve lavabo muslukları, enjeksiyon araç gereçleri, ameliyat araç gereçleri, hava, oyun kağıtları vb cansız araçlar ile birlikte sivrisinek, tahta kurusu, bit, pire, kene vb canlı taşıyıcılar sayılabilir.
Bir organizmada bulaşıcı hastalığın gelişebilmesi için etken mikroorganizmanın, o organizmaya solunum, sindirim gibi herhangi bir bulaşma yolundan girip yerleşmesi gereklidir.
Mikroorganizmaların yeni konakçıya bulaşabilmeleri, o konakçıda belirli giriş kapılarının var olmasına bağlıdır. Kuduz, deri şarbonu, tetanoz gibi bulaşıcı hastalıklar, organizmada yara, sıyrık, çizik, ısırık, tırmalama vb giriş kapıları olmadan bulaşamazlar.
Organizmaya giren mikroorganizmalar, organizmada bir engel ile karşılaşmadan hastalık oluşturacakları organ ya da sistemlere taşınabilmelidir. Bu taşınma ve yayılmayı engelleyen “genel direnç” ile ilgili güç ve yapılar, bulaşıcı hastalığın gelişmesini engeller. Örneğin; su ya da besinler ile alınan bağırsak bakterileri, midede, mide asiti etki ve engeliyle karşılaşarak, hastalık oluşturma güçlerini önemli ölçüde kaybederler. Deriden bulaşlarda, mikroorganizmalar yangılaşma olayı ile giriş yerinde tutulurlar ve yeme yutma güçleriyle yok edilerek, organizma geneline yayılmaları engellenir.
Bir organizmada bir bulaşıcı hastalığın gelişebilmesi, o organizmanın, etken mikroorganizma türüne duyarlı olması ile ilgilidir. Her insan, yaşamı boyunca birçok mikroorganizma türüyle karşılaşır. Karşılaştığı mikroorganizmaları infeksiyon aşamasında yenerek, hasta olmadan bağışıklanan birey, büyük bir olasılıkla bir daha o hastalığa yakalanmayacaktır. Karşılaştığı mikroorganizma topluluğuna yenik düşen bireyde bulaşıcı hastalık gelişir. Hastalık etkenlerini organizmasında yok eden birey, bir yandan iyileşirken bir yandan da o mikroorganizma türüne karşı yaşam boyu kalıcı olabilecek etkin bağışıklık kazanır.
Bulaşıcı hastalıkları önlemede, bağışıklamanın önemi ve gereği çok iyi değerlendirilmelidir. Bulaşıcı hastalıklardan korunmada bağışıklık; en ucuz, en kolay ve en kalıcı yöntemdir.